Massage bij depressie

Podcast tekstversie

Waarom is massage bij depressie een goed idee?

Je luistert naar de massage podcast. Mijn naam is Erik Zoomers en in deze podcast ga ik op zoek naar antwoorden op de vraag waarom is massage een goed idee? In deze aflevering Massage bij Depressie.

Ik ben te gast bij Madeleine Verhoeven, massagetherapeut, docent en ervaringsdeskundige waar het depressie betreft. Madeleine, dankjewel voor deze uitnodiging. We hebben samen afgesproken dat we elkaar wel zien, maar dan wel op de gepaste afstand van anderhalve meter.

Deze aflevering van de massage podcast gaat over depressie. We komen zeker te spreken over de gevolgen van deze Corona crisis. Maar eerst even in het algemeen waarom is massage bij depressie een goed idee?
De eerste zin die bij me opkwam was: ‘weer even voelen dat je een mens bent’. Mensen met een depressie identificeren zich vaak met een depressie. Op een gegeven moment ben je een soort van wandelende depressie. Op een moment dat je met aandacht aangeraakt wordt, dan ga je ook weer je lijf voelen. En als je je lijf gaat voelen dan kom je weer een beetje in contact met jezelf. Dan ga je weer voelen wat er zich verder allemaal afspeelt. Misschien wel het allerbelangrijkste, je gaat voelen dat je oké bent. Een liefdevolle aanraking zegt eigenlijk meer dan 1000 woorden. Even voelen dat je mens bent en dat je oké bent.

Even voelen dat je mens bent en dat je oké bent

 

En waarom is voelen dat je weer even mens bent, dat je oké bent voor mensen met een depressie blijkbaar een enorme stap. Wat is een depressie?
Ja, dat is een grote vraag. Wat is een depressie? Daar kan niemand helemaal antwoord op geven. Vanuit mijn gezichtspunt als holistisch massagetherapeut is depressie voor mij eigenlijk een symptoom en van onderliggende problemen. Vaak is het zo dat mensen met een depressie zich niet oké voelen over zichzelf. Dat met heel veel voordelen en heel veel negatieve overtuigingen. Op die manier raak je in conflict met jezelf. Als je dat lang genoeg volhoudt raak je vervreemd van jezelf. Dan heb je geen verbinding. Geen verticale verbinding met jezelf en geen horizontale verbinding met andere mensen. Depressie is een spiegel van hoe je met jezelf bent op dat moment. Dus heel veel oordelen en heel veel conflict. Met massagetherapie kun je uitzoeken hoe dat precies zit.

Is een depressie voor jou dan wel een psychisch-fysieke ziekte?
Met het woord ziekte heb ik altijd een beetje moeite. In een depressie word je op een gegeven moment ook echt ziek door de depressie en dan kan je ook wel spreken van ziekte. Maar ik denk dat de oorsprong meer dat een depressie je tot stilstand brengt en je laat voelen dat er werk aan de winkel is. Ik moet dus naar binnen toe om te kijken wat er nou echt aan de hand is. Vanuit dat perspectief noem ik het geen ziekte, maar eigenlijk een gezonde reactie van zowel van je lijf als van je psyche die zegt: ‘ga nou even stilzitten. Op een gegeven moment doe je dat dus ook. Waar leef je in onwaarheid met je zelf?

Depressieve klachten zijn er in allerlei gradaties. In de volksmond spreken we al snel van een depressie. Ik voel me een beetje depressief. En dan bedoel je eigenlijk dat je een in een dip zit, een beetje slechte periode. En aan het andere uiterste mensen die serieus overwegen om uit het leven te stappen omdat het leven ze zo zwaar valt. Mensen die jarenlang behandeld worden met medicatie en allerlei psychotherapie. Dat zijn twee enorme uitersten.
Het zijn enorme uitersten. Ik denk dat elke depressie ooit in een lichte variant begonnen is. Afgezien van het feit dat depressie ook kan ontstaan als gevolg van een fysieke afwijking. Bijvoorbeeld een te traag functionerende schildklier kan ook depressie op oproepen. Deze depressie is best wel een complex geheel, dus er zijn ook andere factoren die daarin meespelen. Maar waar ik vanuit massage iets mee kan doen is natuurlijk met de factor dat je uit verbinding bent met jezelf. Dat is ook wat ik tegenkom in mijn massagesessies.

Ik heb zo’n drie depressies gehad. Dat ik echt in een acute depressie stortte. Dat was bijvoorbeeld toen mijn ouders in scheiding lagen en later toen ik een vriendje kwijtraakte. Dat gebeurt me niet vaak meer. Maar er zijn momenten waarop ik opeens voel dat ik niet meer kan genieten. Ik heb een goed leven. Ik heb een mooi huis. Ik heb een hele fijne vriend. Ik heb interessant werk. Ik doe wat ik wil doen. Ik heb feitelijk geen zorgen. En toch zijn er momenten dat ik niet meer kan genieten. Wat ik dan in eerste instantie doe is ervan weggaan. Ik ga weg van de pijn en dat is wat in een depressie gebeurt. Moeite om bij pijn te zijn. Ik ga weg van de pijn en ik geef mezelf op mijn kop dat ik niet kan genieten, terwijl ik eigenlijk niks als reden kan aanwijzen op dat moment. Dat hoor ik ook heel vaak in sessies. Cliënten met depressies zeggen dan: “Ik weet niet waarom ik me vorige week weer zo depressief voelde”.

Dan is het echt een kwestie van doorvragen. Ook bij mezelf om weer te gaan voelen. Mezelf uitnodigingen om naar de pijn toe te gaan en de pijn laten zijn. Hoe klein het ook is. Soms uitten zich hele kleine aanduidingen. Een verkeerd woord van iemand, iets wat tegen gezeten heeft of een teleurstelling. Vaak heeft het iets met oprechtheid naar jezelf te maken. Zo beginnen dus dit soort van depressies. Helaas weten mensen het vaak niet. Ik wist het vaak ook niet omdat je dat vervelende gevoel onmiddellijk weg duwt. Het mag er niet zijn. Dus een dag later voel je je rot. Ben je alle verbinding kwijt en heb je geen idee meer waar het vandaan komt.

In een klinische depressie, zoals het in de DSM 5 is beschreven, moet je twee weken depressief zijn en dan spreken van een klinische depressie. Maar het is niet dat op dat moment de depressie begonnen is. Die was er natuurlijk al.

Begrijp ik het goed dat een depressie misschien tien jaar geleden al begonnen is? Maar omdat je er nu twee weken echt serieuze klachten van hebt ga je naar de arts die dan op basis van een checklijstje vaststelt dat je een depressieve klachten hebt?
Ja, dat geldt ook voor mezelf. Het ging rond mijn 22ste uit met een vriend en ik raakte in een acute depressie. Het heeft me ongeveer een jaar gekost om daar weer uit te komen. Als ik terugkijk had ik daarvoor al symptomen van depressie en dat noemen ze een dysthyme depressie (link naar Wikipedia). Een stoornis die je permanent een beetje grijs doet voelen.
De ondertoon is grijs, een beetje grauw en daarbovenop kun je best functioneren. Ik functioneerde ook wel. Heb toen een vwo diploma gehaald. Universiteit gedaan. Ik kon alles wel, maar het kostte me ook energie omdat ik mezelf moest forceren. Ik moest mezelf dwingen om dingen toch te doen terwijl het moeite kostte.

Je hebt er geen recht op en er is nooit aandacht voor mij

Tijdens een depressie heb je weinig energie. Weinig levensenergie eigenlijk. Die onderliggende stroom heeft vaak te maken met iets van emotionele verwaarlozing. Niet helemaal gezien zijn als kind. Als baby en kind ben je zo afhankelijk van de ander. Die moet voor jou doen wat jij niet kan. De macht die je dan hebt is bijvoorbeeld huilen zodat je eten of een knuffel krijgt. Als dat niet gebeurt op een goede manier of met te weinig aandacht, dan leer je dat jouw behoeftes niet goed zijn. Dat jij niet oké bent. Daar ligt dan al de basis van dat conflict waar ik het net over had. Oordelen over jezelf. Je hebt er geen recht op en er is nooit aandacht voor mij.

Waarbij dan de ene persoon er op latere leeftijd wel echt last van krijgt en de ander niet. Wat is dan het verschil tussen voelen en ervaren dat je één geheel bent of dat je oké bent tussen mensen die een depressie hebben en mensen die géén depressie hebben?
Daar hoeft niet altijd verschil tussen te zitten. Wat mij opvalt tijdens massage van mensen met depressie is dat ze bijvoorbeeld heel hard bezig zijn om een pijnlijke plek weg te denken.

En dat is een fysiek pijnlijke plek op het lichaam?
Een fysiek pijnlijke plek waar vaak ook wel een emotionele kant aan zit. Maar goed laten beginnen met een fysiek pijnlijke plek. Dan krijg ik reacties als ‘Dit wil ik niet’. Letterlijk dit wil ik niet. Dan gaan ze in verzet of ze zijn heel hard bezig om er doorheen te ademen.

Maar in feite zeggen ze daarmee. Ik erken niet dat er een pijnlijke plek is. Het mag er niet zijn. Het is niet oké dat die pijnlijke plek er is. Dit is iets wat me heel erg opvalt. Dus met name mensen met depressieve klachten hebben moeite om bij dat pijnlijke gevoel te zijn. De uitnodiging hier op de massagetafel is dat het er ook allemaal mag zijn. Dat dit juist het leven interessant maakt zoals het is. En dan komt er altijd een opgeluchte reactie bij de client van ‘Ja, het mag. Het hoort er gewoon bij’.
Maar voor mensen met depressie is dat vaak een hele klus.

Ik heb ook een aantal collega’s van je gesproken. Onder andere over het onderwerp rouw en over het onderwerp burn-out. Wij hebben het nu over depressie. Waar ligt de grens tussen deze drie thema’s?
Ja. Interessante vraag, want dat loopt natuurlijk in elkaar over. Hoe herken je dat? Soms is het ook niet zo goed te merken. Als ik even begin met burn-out. Veel mensen met een burn-out hebben uiteindelijk vaak een onderliggende depressie. Het is niet altijd zo, maar vaak wel. Alleen een burn-out is maatschappelijk iets meer geaccepteerd om te zeggen. Want dan komt het door het werk. Depressie ligt dichter bij jezelf en voelen mensen eerder als eigen schuld. Maar het is nooit je eigen schuld dat je in een depressie bent beland. Daar kun je hooguit verantwoordelijkheid voor nemen, maar het is nooit je schuld. Het is nooit iets waar je echt voor gekozen hebt.

Bij een burn-out gaat het meer om uitgeput en opgebrand zijn. ‘Ik kan niet meer’. En bij een depressie is het meer van ‘Ik wil niet meer’. Nee zeggen tegen het leven en het moeilijk vinden om hier te zijn. Maar burn-out en depressie lopen wel in elkaar over. Ook voor mensen met een depressie is het heel zwaar om toch te werken. Kom maar eens uit je bed. Stap maar eens in die trein. Ga maar weer tegenover je collega’s zitten terwijl je geen verbinding met jezelf voelt. Hoe kun je dan in verbinding staan met de anderen? Zo ontzettend moeilijk dus. Mensen met een depressie kunnen waarschijnlijk makkelijker een burn-out krijgen. Dus er zit een wisselwerking tussen beide.

Nou las ik dat depressie ook echt letterlijk fysiek ziek maakt. Dat het veel gebeurt dat mensen die depressief zijn ook echte fysieke ziektebeelden hebben, die dan vervolgens weer behandeld worden. En dat zie je bij burn-out toch minder? Wat is volgens jou de link tussen dat psychische en fysieke?
Bij burn-out is het denk ik meer de die uitputting. Ik heb wel mensen met burn-out gekend, die konden eigenlijk niks meer. Ze waren fysiek zo kapot en ook totaal vermagerd. Dat zijn de, voor zover ik weet, fysieke klachten van burn-out. Mensen met depressie hebben altijd fysieke klachten. Sowieso doordat je uit verbinding bent met jezelf. Ja, ik denk toch dat het lichaam je iets wil laten zien over hoe je in het leven staat.

Daarnaast is depressie een stress gerelateerde aandoening. Dus mensen met depressie hebben altijd een vechten of vluchten reactie of verstijven. Doen alsof ze dood zijn. Vaak is er dan ook sprake van trauma.

Maar als je steeds in een stressreactie zit doe je een zware aanslag op je lichaam. Dat betekent dat je gespannen spieren hebt. En vaak last van spanningen overal in het lijf. Andere fysieke klachten van depressie kunnen bijvoorbeeld zijn hoofdpijn, druk op de borst, buikpijn, spastische darm. Die komt vaak voor bij depressie.

En ook last van het middenrif waardoor de ademhaling geblokkeerd raak en je moeite hebt met ademen. Ademen staat ook wel voor het in nemen van het leven. In plaats daarvan ligt bij mensen met depressie de nadruk op de uitademing waardoor het geen volledige ademhaling is. Mensen met depressie hebben veel last van hun lijf. Als de depressie lang duurt, eten ze slecht, verwaarlozen zichzelf, bewegen te weinig, zitten inderdaad op die bank.

Ik ben begeleider geweest van een sportgroep van de Depressie Vereniging en daar zat een man in die de hele dag in zijn eentje alleen nog maar op zijn stoel zat in zijn huiskamer. Dat is wat hij de hele dag deed. Lijkt me nogal logisch dat je heel veel last van je lijf krijgt. Hij had ook apneu en werd daardoor dertig keer per nacht wakker. Zijn lijf was bijna letterlijk op als gevolg van de depressie.

Letterlijk stil staan. letterlijk tot stilstand gekomen. Daarmee is het woord toch gevallen. Tot stilstand gekomen. Dat is wat nu letterlijk gebeurt in deze Corona periode. Mensen zitten thuis, bewegen minder, doen wel hun best, maar er zit weinig beweging verder in het leven. Waar denk jij nu aan?
Enerzijds ervaar ik tot stilstand komen als een opluchting. Ik kan bijvoorbeeld ook een beetje last hebben van eczeem. Ik heb nu geen eczeem. Toch minder stress, minder druk. Ik leg mezelf ook minder op. Ik kan gewoon even tot rust komen, ontspanning vinden. Even aandacht aan mijn huis besteden. Dus voor mij is het best wel heel fijn.

Als je bijvoorbeeld in je eentje zit en depressief bent, dan is het een ontzettend moeilijke periode. Je hebt toch minder uitnodiging door anderen. Die levenslust komt heel moeilijk uit jezelf. Het is ook wel fijn als iemand anders je af en toe op sleeptouw neemt. Je bijvoorbeeld gewoon meeneemt. Blijven bewegen is natuurlijk echt een uitdaging. Als je dat al niet vanuit jezelf voelt opkomen, jezelf steeds moet dwingen om dat te gaan doen. Ga er maar aan staan.

Madeleine, kun je er een voorbeeld geven van wat er zo bij jou op de massagetafel ervaren wordt?
Ja, daarvan zijn heel veel verschillende voorbeelden. Ik heb wel een heel mooi voorbeeld. Heel illustratief was een jongedame van rond de dertig die bij mij kwam. Zij had eigenlijk haar hele leven al last had van depressieve klachten. Samen met haar een aantal sessies gedaan en waarin ze vaak rust ervoer en op een diepere laag terecht kwam. Dat gaf ontspanning en wat meer levenslust, wat meer verbinding.

Eén van die sessies is mij heel erg bijgebleven. Ik masseerde toen haar bovenrug. Dat is ook het gebied van het hart, de achterkant daarvan. Eerst was er bij haar een soort van verzet en boosheid. Ze wilde eigenlijk niet, maar ze wilde toch wel. Ik bleef rustig met aandacht masseren en op een gegeven moment kreeg ze een beeld. Dat was een eiland, maar zij stond op de wal. Ik begon dat te bevragen. Wat zie je? Dus ze ging dat eiland een beetje beschrijven. Het was echt een prachtig eiland en zo. ‘Kun je ook naar dat eiland toe?’, vroeg ik haar. Want ik had zelf wel een beetje in de gaten dat ze volgens mij zichzelf aan het beschrijven was. En zei ‘Oh ja, dat lukt eigenlijk wel. Ik kan er zo naartoe zwemmen’. Dus zwom ze in gedachten naar dat eiland toe. Toen ze daar was begon haar hart steeds meer te stromen. Na een poos je zei ze dat ze dat eiland eigenlijk wel aan andere mensen wilde laten zien. Mijn reactie op die wens was: ‘Wat let je? Laat maar wat de schoonheid van het eiland is’. Dat deed ze tijdens de sessie ook. Na afloop van de sessie zag ik een stralende vrouw voor me.

Twee maanden later hadden we weer een afspraak en toen zag ik een wereld van verschil. Ik zag een andere vrouw binnenkomen. Dat was niet meer de vrouw van twee maanden geleden. Dit was een en een soort van nieuwe vrouw in verbinding met zichzelf. Ze had een nieuwe partner, terwijl ze eigenlijk van zichzelf dacht dat ze die nooit meer zou krijgen want dat kon ze nou eenmaal niet. Na deze sessie heb haar nooit meer teruggezien. Dat wil niet zeggen dat bij haar geen kleine dingetjes voorbijkomen. Natuurlijk komen er weer dingen bij. Maar ze had voor het eerst van leven ervaren wat het is om in contact met zichzelf te zijn. Dit is dus wat massage therapie kan betekenen.

Als je kijkt naar de huidige reguliere zorg voor mensen met een depressie. Hoe depressie behandeld wordt met medicatie of therapie. Op welke manier is massagetherapie daar dan complementair aan?
Die bestaande zorg is met name cognitieve gedragstherapie. Die is op zich heel belangrijk voor mensen met depressieve klachten. Wat ik al eerder zei, met een depressie zijn er veel negatieve gedachtes die niet corresponderen met de realiteit. Om onder begeleiding te onderzoeken en jezelf daarin te bevragen en tot andere gedachten te komen, is natuurlijk ontzettend belangrijk.

De component die toegevoegd wordt vanuit massagetherapie is dat je vanuit het lichaam gaat werken. Dat zit niet in die cognitieve gedragstherapie. In het lichaam zit eigenlijk alles opgesloten of opgeslagen. Denk aan oude trauma’s, oude overtuigingen en oude beelden. Dat draag je allemaal mee. Op het moment dat je met dat lichaamsgeheugen in contact komt, dan wordt eigenlijk op een dieper niveau iets veranderd. Je krijgt daar een shift in beleving. Als je die shift in beleving hebt gehad, dan ziet de wereld er opeens anders uit. Dan zit je eigenlijk op een dieper niveau te werken dan vanuit de cognitie.
Vanuit die gedachte patronen ontstaan bijvoorbeeld als je een beetje naar gevoel in je buik hebt. Je hebt niet geleerd om bij dat nare gevoel te zijn. Het eerste wat je doet is naar je gedachten schieten en proberen daar dat nare gevoel daar op te lossen. Maar daar kun je het niet oplossen. Dus waar je het wel kan oplossen is mijns inziens is bij die emotie en bij die pijn in je lijf te zijn en daar contact mee te maken.

‘Your worth coming home too’

Madeleine, het laatste woord in deze aflevering over Massage bij Depressie is aan jou. Is er nog iets wat je wilt vertellen.
Depressie wordt over het algemeen als iets heel naars gezien. Een ziekte die je overkomt waar je dan vaak met medicijnen aan het werk gaat. Ik vind het heel belangrijk dat depressie ook gezien wordt als een kans. Een kans om even bij jezelf stil te staan en na te gaan van wat is hier aan de hand?

Opnieuw verbinding te maken met jezelf en te voelen ‘wie ben ik’? Waar heb ik behoefte aan? En waar verlang ik naar? Ik vind verlangen ook een belangrijk woord bij depressie. Dus ja, je hebt de kans om jezelf opnieuw uit te vinden.

Ik ben een keer bij een lezing van een sjamaan uit het noorden geweest. Ergens van bij de Noordpool. En die kwam met de zin ‘Your worth coming home too’. ‘Jij ook, bent het waard om thuis te komen’. Die zin, die raakt me nog steeds.
Mooie woorden tot slot van deze massage podcast. Dank je wel.
Bedankt voor de mogelijkheid.