Massage tijdens de zwangerschap

Podcast tekstversie

Waarom is massage tijdens de zwangerschap een goed idee?

Je luistert naar de massage podcast. Mijn naam is Erik Zoomers en in deze podcast ga ik op zoek naar antwoorden op de vraag: Waarom is massage een goed idee?
In deze aflevering; Massage tijdens de zwangerschap.
Ik ben te gast bij Reintje van der Cingel. Zij is psycholoog, biodynamisch massagetherapeut en inmiddels zo’n 20 jaar werkzaam in de eigen praktijk voor massage en coaching. Reintje, dank je wel voor deze ontvangst.

Ja, graag gedaan Erik.

Waarom is massage tijdens de zwangerschap een goed idee?
Meer fysiek in je lijf wordt het niet als je zwanger bent. Daarom is massage tijdens de zwangerschap naar mijn idee een goed idee. Het is echt een hele lichamelijke periode en daarom is massage een hele fijne ondersteuning.

Elke vrouw heeft last van zwangerschapsklachten

Als je zwanger bent, dan krijgt elke vrouw wel een aantal zwangerschapsklachten en massage helpt die verminderen. Dan moet je denken aan rugpijn, schouderpijn, vocht vasthouden. Een goed voorbeeld van zo’n zwangerschapsklacht is slapeloosheid. Ik merk dat vrouwen vaak slecht slapen aan het eind van de zwangerschap, want het dan wordt allemaal zwaarder. Vaak kunnen ze ’s nachts helemaal geen positie in bed meer vinden hoe ze nou lekker kunnen slapen. Door te masseren en die klachten te verminderen kunnen ze ’s nachts gewoon weer houdingen vinden en beter slapen. Als ze beter slapen, dan gaan ze zich ook beter voelen.

Wat natuurlijk ook gebeurt als zwangere vrouwen ’s-nachts niet goed kunnen slapen is dat dat die molen in het hoofd aangaat van dingen waar ze zich zorgen over maken. In de nacht zien die zorgen er altijd groter uit dan overdag. Massage is dan gewoon een hele goede ondersteuning van bijvoorbeeld slapeloosheidsklachten tijdens de zwangerschap.

Daarnaast is de zwangerschap vaak een hele drukke periode voor vrouwen. Er gaat gewoon heel veel veranderen in hun leven. Vaak wordt er nog bij verhuisd, verbouwd, getrouwd en soms zelfs van baan verwisseld. Als je dan voor jezelf een massage plant, dan betekent dat ook rust en tijd voor jezelf om je bewust te zijn van je zwangerschap. Vaak gaan vrouwen bij de eerste zwangerschap ook naar een zwangerschapscursus. Maar zeker bij een tweede of nog een volgend kind doen vrouwen niet altijd meer zo’n cursus. Juist dan zijn massagebehandelingen ook een ankerpunt waarop ze bewust met de zwangerschap bezig zijn. Dat hoor ik ook vaak van cliënten als ik ze tegengekomen op straat. Dan zeggen ze vaak dat ze er zulke fijne herinneringen aan hebben. Op weg naar jou toe was ik al bewust mijn baby aan het voelen en was ik bezig met het zwanger. Achteraf vinden vrouwen bewust zwanger zijn heel belangrijk. Als het kind er eenmaal is, dan vinden ze het zo zonde dat ze het niet genoeg bewust ervaren hebben tijdens de zwangerschap.

Want die doe je namelijk niet eventjes over.
Nee.

Nee, dat is geweest. Maar eventjes terug naar het allereerste begin van de zwangerschap. Ik ben zelf vader van twee dochters en heb mijn vrouw twee keer zwanger gezien. Er verandert letterlijk heel veel in je lichaam vanaf het moment dat je zwanger raakt tot ver na de bevalling.
Ja, en vaak ook veel langer nog dan dat vrouwen zich realiseren. Dat ontzwangeren, hè, dat kost echt vaak gewoon zeker een jaar.

Je voelt je het prettigst als je ervaart wat er te ervaren is in je lichaam

Maar die verandering in je lichaam, die maakt een vrouw dan heel bewust mee. Maar eigenlijk zeg je: tegelijkertijd gebeurt er van alles en nog wat, waardoor ze veel minder bewust is van zichzelf. Waarom is het tijdens de zwangerschap belangrijk dat je bewust voelt wat er gaande is in je lichaam?
Omdat je je gewoon het prettigst voelt als je ervaart wat er te ervaren valt in je lichaam. Bovendien wordt door de zwangerschap voor heel veel vrouwen pas duidelijk waar hun grenzen liggen. Tegenwoordig worden ze zwanger als ze wat ouder zijn. Ze hebben vaak een drukke baan. Op het werk wordt er vaak geen rekening mee gehouden dat je zwanger bent. Het is heel makkelijk om jezelf ook daarin voorbij te lopen in het voelen.
Maar het is wel de alledaagse realiteit. Als jij een drukke baan hebt, dan blijft die baan druk. Dat verandert niet als je zwanger bent. Tegelijkertijd zie ik ook dat iedereen gewend om het leven te leven zoals je dat leeft. Een zwangerschap is een verandering en hoe blij je er ook mee bent, het betekent ook een aanpassing. Je leven aanpassen is altijd lastig.

Ze hebben wel eens berekent wat een zwangerschap je gemiddeld op een dag kost aan energie. Dan komen ze uit op zo’n twee uur. Dan zou je dus kunnen zeggen dat je naast een achturige werkdag ook nog eens twee uur energie nodig hebt voor je zwangerschap. Dat is al tien uur werk- en zwangerschapstijd in een dag van 24 uur. We zijn gewend om voluit te gaan en opeens merken we dat dat niet zo eenvoudig meer is. Dat vergt aanpassingstijd. Dat komt ook wel, maar dat kost vaak enige tijd om die om die aanpassing te maken en te voelen dat het leven niet meer is zoals voorheen.

Dat leren aanpassen tijdens je zwangerschap heeft denk ik ook een functie. Want als je eenmaal een kind hebt, is dat kind gewoon aanwezig. Dat kost ook tijd en energie. Dus je zult ook een andere balans moeten vinden. Eigenlijk is zwangerschap een heel mooi stap je voor stapje proces, maar je moet wel de stappen maken.

Hoe kun je middels aanraking met massage vrouwen dat laten voelen. Vrouwen zich daar meer bewust van laten we worden?
Ik zal je een voorbeeld geven van een cliënt. Zij had samen met haar man heel bewust gekozen dat het nu tijd was voor een kindje. Ze hadden er ontzettend veel zin in en ze zag het verloop van de zwangerschap ook al helemaal voor zich. Maar zij werkt in een hele commerciële wereld en deed ook nog een opleiding. Ze was eigenlijk alleen maar moe. En als ze dan een stapje gingen doen om voor de komst van hun kindje voor te bereiden, vond ze het lang niet zo leuk als dat ze dacht dat ze het zou vinden.

Toen ik er ging masseren, toen voelde ze eigenlijk pas hoeveel spanning ze in haar lichaam vasthield en op hoeveel gebieden. Bepaalde plekken en lichaamsdelen deden gewoon pijn. Dat had ze nooit gedacht .

Ik kan me ook een sessie herinneren dat ze voelde hoe gespannen haar kaakspieren voelden. Toen kwam ze eigenlijk tot het inzicht dat ze al die tijd vooral bezig was geweest om door te bijten. Door dat inzicht heeft ze de opleiding on-hold gezet. Zoiets van, oké, ik was carrière aan het maken en dat ging in een bepaald tempo. Nu ik zwanger ben kan dat tempo niet. Ik kan nog wel door met mijn carrière en opleiding, maar niet in dat tempo. Dus zet ik de opleiding even stop.

Toen ze merkte dat ze nog steeds heel veel spanning vasthield, is ze ook minder uur gaan werken voor de periode dat ze nog zwanger was.
Haar heb ik eerst gemasseerd waarbij ik heel erg ging vertragen en heel erg op de ontspanning werkte. Toen ze op een gegeven moment meer energie begon te krijgen, ben ik meer vitaliserende massages gaan geven waardoor ze ook met weer nieuwe energie van de massagetafel kwam. Na een aantal massagebehandelingen hebben we ook nog een ander stukje aangepakt, want ze wilde eigenlijk ook heel graag de relatie met haar ouders verbeteren die niet zo goed was. Ze wilde heel graag dat haar ouders als opa en oma betrokken zouden zijn. Door het alsmaar moe zijn had nooit kunnen denken dat ze daar nog aan toe zou kunnen komen tijdens de zwangerschap. Dit is hoe ik het doe. Een combinatie van masseren en praten.

Want je bent behalve biodynamisch massagetherapeut ook psycholoog. Nog even over dat doorbijten. Kun je uitleggen waarom je cliënte hier op de massagetafel tot dat inzicht komt waardoor ze er ook echt iets mee gaat doen.
Ik denk doordat ze het echt voelt ze. Ze voelde echt die kaken en dacht ‘Jeetje, wat hou ik daar een spanning vast’. Dat is dan gewoon een inzicht. Ze kwam ook meteen met dat doorbijten. Dat heb ik niet verzonnen, dat zei zij. ‘Oh, dat ben ik aan het doen’. Natuurlijk ben je er niet met een inzicht alleen. Het is niet meteen van de ene op de andere dag helemaal anders. Zo werkt het niet. Het kost tijd om het dat vorm te geven in je leven. Je hebt immers ook je patronen waarom je zo tot doorbijten bent gekomen. Dus heb ik haar daar natuurlijk ook in ondersteunt. Door met massage heel sterk te vertragen kwam ze meer bij zichzelf, kreeg ze meer energie en kon ze daardoor makkelijker veranderingen doorvoeren. Maar we hebben ook gewoon geoefend. Hoe kan ik met mijn leidinggevende hierover een gesprek voeren?

Spanning in nek, schouders en rug is bij zwangere vrouwen enorm

Heel praktisch, je richt je vooral op zwangere vrouwen. Dat is toch op de massagetafel echt iets anders dan iemand die niet zwanger is. Ook omdat in die periode van de zwangerschap het lichaam van de vrouw serieus veranderd. Hoe anders is masseren dan voor jou?
Ik denk dat het masseren zelf niet zo anders is dan bij niet zwangere mensen. Maar wat belangrijk is, is dat dat je meer aandacht besteed aan hoe iemand ligt en je daar als masseur flexibel en creatief mee om gaat. Dat is belangrijk, want iemand kan pas ontspannen als die goed ligt. Als iemand ergens last van heeft, dan gaat ontspannen moeilijk. Ik check meer hoe het ervoor staat of dingen anders moeten dan wanneer ik een niet zwangere cliënt een massage geef. Dat is echt samen zoeken. Vaak hebben vrouwen ook thuis al een methode voor hoe ze dat ’s-nachts thuis in bed doen.

Er kwam eens een vrouw bij me die weet dat ik een tafel met een gat heb. Zij zegt dan dat ze altijd zo lekker op haar buik ligt en dat ze dat nu weer even kan ervaren ondanks haar zwangere buik. Andere vrouwen liggen gewoon liever op hun zijde, dus in die zin pas ik de positie aan op wat op dat moment het beste past. Dat geldt ook voor de massage natuurlijk. Het lichaam voelt anders: vrouwen houden meer vocht vast. Nek, schouders en rug zijn echt veel gespannener dan gespannen nek, schouders en rug van mensen die niet zwanger zijn. Zwanger zijn is een enorme belasting voor je lichaam. Dat voel je je echt. Omdat natuurlijk de buik groeit komt er veel druk te liggen op de schouders en de onderrug. Ook omdat het bekken soepeler moet worden. Ja, dat voel je echt als je een zwangere masseert.

En wat doe je dan, als er zo ontzettend veel spanning in de schouders en in die nek zit?
Ik blijven er langer dan wanneer iemand daar minder spanning heeft. Net zo lang tot ik voel dat er ontspanning komt. Dat kan niet altijd in één keer, maar in drie keer meestal wel. Dus dat zeg ik ook. Dat kan ik niet in één keer oplossen. Ook als je er te lang blijft masseren terwijl er spanning is kan iemand bijvoorbeeld hoofdpijn krijgen omdat er dan teveel in één keer is los gemaakt. Dus daar moet je een soort van evenwicht in vinden. Voortdurend afstemmen met dat wat de cliënt voelt. Wat voor de één fijn is, is niet fijn voor de ander.

Je het dan over druk?
Druk bijvoorbeeld, dat merk ik het sterkst bij het hoofd. Dat is vaak heel gevoelig. Want voor de een moet dat heel hard voor de andere weer echt heel zacht. Ik probeer natuurlijk te voelen wat de juiste druk is voor iemand. Maar ik zeg altijd tegen mijn client: jij weet dat het beste. Ik vraag ook altijd aan mensen om contact te blijven houden met mijn hand waardoor ze voelen hoe het voelt en en ze mij feedback kunnen geven. Dat neem ik niet persoonlijk. Zeg alsjeblieft als het anders moet en ook als je het gewoon ergens heel fijn vindt. Gewoon zeggen, dan blijf ik langer hangen. Dus echt een massage die op jouw behoefte is afgestemd.

Misschien echt wel een mannenvraag hoor. Masseer je de buik van een zwangere vrouw?
Ik masseer de buik, maar ik vraag het wel altijd. De buik is niet iets waar ik zomaar aan gaan zitten. Dat is één en als ik de buik masseer, dan heel zacht. Het is eigenlijk een vorm van massage die ik gebruik die de richting van de darmen volgt. (Met de klok mee) Ik ben in Egypte geweest en daar had mijn zoontje last van obstipatie en daar deden lokale mensen hetzelfde om je darmen op gang te brengen. Zwangere vrouwen hebben ook vaak last van obstipatie tijdens de zwangerschap. En natuurlijk voel ik ook het kindje en maak je contact met het kindje terwijl ik daar masseer in een rustig tempo. Vaak merk ik dat een kindje dan reageert als ik masseer door meer te bewegen. Als een vrouw kan ontspannen, komt er meer ruimte in de buik en krijgt de baby meer de gelegenheid om te bewegen.

Dat ervaart de moeder dan natuurlijk ook.
Dat ervaart de moeder ook. Zij heeft zo ook contact met haar kindje. Op een andere manier. Soms is het gewoon even een contactmoment zoals ze dat op andere momenten ook heeft.

En de voeten? Voetreflexologie pas je dat toe tijdens de zwangerschap. Ik heb wel eens gehoord dat je dat aan het einde van de zwangerschap niet meer doet. Hoe zie jij dat?
Voeten masseer ik heel veel omdat dat echt heel erg ontspannend werkt. Je moet weten welke punten je niet mag aanraken. Dat zijn maar een paar punten en zelfs dan denk ik niet dat je zomaar de bevalling op gang brengt als je daar overheen gaat. Maar voor de veiligheid blijf ik daar van af.

Bijvoorbeeld bij het bekkengebied?
Ja, de reflexzones op de voet die corresponderen met het bekkengebied.

Zwangerschapsmassage; momentje voor jezelf of zorg?

Er is een enorm groot aanbod voor zwangere moeders als het gaat om ontspanning en aandacht voor jezelf. De noodzakelijke zwangerschapszorg, zwangerschapsyoga, zwangerschapsgym, zwangerschapszwemmen, zwangerschapscursus, zwangerschapsfysio en dan ook zwangerschapsmassage. Waar in dat hele spectrum van fun, ontspanning en entertainment tot aan zwangerschapszorg zit de zwangerschapsmassage?
Ik denk dat die nou niet echt op entertainment en fun zit. Maar vrouwen komen wel om diverse redenen. Er zijn vrouwen die komen voor een massage omdat ze zich graag lekker in hun vel willen voelen. Andere vrouwen komen echt puur om te ontspannen. Die behoefte aan ontspanning voelen ze dan omdat ze eigenlijk zorgen hebben. Dus voor hen voelt dat ook al anders. Ik merk dat een massage eigenlijk een hele vertrouwde omgeving creëert, waardoor vrouwen ook makkelijker gaan praten. Makkelijker dan als je zo tegenover elkaar zit.

Dus als ik aan het masseren ben en vrouwen hebben zorgen die ze eigenlijk van tevoren niet gezegd hebben, dan komen ze vaak mee tijdens de massage. Dat is dan een hele fijne situatie om het over die dingen te hebben. Zeker als je een eerste kindje krijgt, dan heb je gewoon heel veel vragen en maak je je ook altijd wel over iets zorgen.

Hoe is de samenwerking met andere zorgprofessionals?
Ik vind het heel belangrijk om samen te werken en ik vind het heel leuk om samen te werken. Ik had bijvoorbeeld een cliënt die heel erg ziek was van de zwangerschap. Veel meer dan normaal overgeven. De hele dag door en bijna niks binnen krijgen en houden. Zij herkende dat helemaal niet. Normaal zat ze altijd vol met energie. Dus dat was een enorme schok voor haar.

Ze was hiervoor onder behandeling in het ziekenhuis en kreeg ook medicatie. Toen heb ik haar nog doorgestuurd naar een homeopaat hier in het dorp. Zij weet ontzettend veel over hormonen. Dit was haar derde zwangerschap in korte tijd waar haar lichaam heel sterk op reageerde. Daar kon zij veel meer over uitleggen dan ik. Ze gaf ook een homeopathisch middel en supplementen waaronder vitamine D waardoor ze meer energie kreeg. Maar uiteindelijk heeft ook het ziekenhuis geholpen. Door weer een andere medicatie. Daar hou ik van. Ik vind het ook heel fijn als de reguliere zorg en de complementaire zorg elkaar als aanvulling zien en van elkaar leren.

Misschien wel een heel voor de hand liggende samenwerking is die met fysiotherapeuten als het gaat om bekkeninstabiliteit of aanstaande bekkeninstabiliteit.
Ik heb twee keer een bekkenfysio, drie keer zelfs een bekkenfysio op bezoek gehad, en die hebben mij gewoon veel meer uitgelegd, waardoor ik veel meer de signalen oppik. Mensen schamen zich vaak voor bepaalde onderwerpen. Bijvoorbeeld dat ze ook ontlasting verliezen. Dat had ik nog nooit gehoord van mijn cliënten en ik ben me er zelf niet bewust van. Nu weet ik dat en vraag ik of ze daar ook last van heeft. Dan is het moeilijke onderwerp bespreekbaar. Als dat dan zo is kan ik ze naar de fysio toesturen. Andersom gebeurt ook. Dat de fysio cliënten naar mij doorstuurt. Een fysio uit Woudenberg merkt vaak dat bepaalde oefeningen maar tot een bepaalde hoogte werken. Dan is er ook een psychisch stukje wat ze moeten doen waar ze mee zitten. Maar daar heeft de fysio dan niet genoeg tijd voor.

Als je zwanger bent, dan verandert er gewoon letterlijk heel veel in je lichaam en in je leven. Je ontdekt dat je het leven, zoals je gewend was dat te leven, niet meer kunt blijven leven tijdens de zwangerschap. En je vermoed dat dit ook na de bevalling lastig zal zijn om je oude leventje op te pakken.
Maar stel nou dat je ook nog te maken met een aantal grote levensvragen. Je moeder is bijvoorbeeld ernstig ziek of misschien heb je je moeder wel verloren? Dat tijdens de zwangerschap, die mentaal en fysiek al zwaar. Waar vindt dat aan z’n plek hier op de massagetafel?
Als vrouwen eigenlijk, zoals je zegt, nog wat extra op een bordje hebben liggen dan ondersteun ik altijd in combinatie met coaching en massage. Dan geef ik vrouwen de ruimte om te voelen, juist omdat er vaak niet helemaal toegekomen wordt aan het voelen. Bijvoorbeeld als je moeder is overleden dan zit je in de rouw én je bent heel blij. Hoe moet je dat in godsnaam combineren? En het antwoord is eigenlijk: je voelt dat alle twee dus we gaan het alle twee voelen, want het is er alle twee. Dat ene moment voel je je dit en het andere moment voel je dat. Ja, dat is ingewikkeld.

Als een vrouw op de massagetafel ligt, dan komt vaak nog net dat diepere randje naar boven. Het besef dat bijvoorbeeld haar moeder geen oma kan zijn en de rouw die dat geeft. Of juist van jeetje fantastisch ik, ik voelde de baby waarbij ze bijna ook kunnen voelen alsof hun moeder het nog gevoeld heeft. Dat ze op de massagetafel die connectie met hun moeder kunnen maken en zich helemaal kunnen voorstellen hoe fijn hun moeder dat had gevonden als ze zwanger zou zijn.

Kun je dan eigenlijk zeggen dat massage, zwangere vrouwen weer helpt voelen dat ze hun eigen leven, maar ook het leven wat in hun leeft toch wel echt kunnen dragen en daar zelf mee verder kunnen?
Vrouwen voelen vaak ook op tafel dat ze eigenlijk veel sterker zijn dan ze dachten. Dat is ook waarom ik het werk zo mooi vind. Ik ben altijd zo onder de indruk hoe sterk vrouwen zijn. Wat vrouwen niet over hebben voor hun kind. Dat vind ik echt heel erg indrukwekkend, en dat ja, dat raakt me altijd enorm.

Reintje, dank je wel voor dit gesprek.
Graag gedaan en Erik.